Veronica Franco (1546-1591) była wybitną poetką, najsłynniejszą włoską kurtyzaną i jedną z najbardziej znanych postaci renesansowej Wenecji. Jej życie i twórczość są niezwykle interesujące i wieloaspektowe, co czyni ją jedną z najbardziej fascynujących kobiet swojej epoki.
Veronica urodziła się w Wenecji, w rodzinie klasy średniej. Jej rodzice, Paola Fracassa i Francesco Franco mieli wystarczającą ilość pieniędzy, by zapewnić jej trzem braciom (Jeronimo, Horation, Serafino) naukę domową, na czym korzystała też mała Veronica. W rezultacie otrzymała doskonałe wykształcenie, co było bardzo rzadką możliwością dla dziewczyny i młodej kobiety w tamtych czasach.
Od najmłodszych lat kształtowane tez były, dzięki matce, umiejętności literackie, artystyczne i muzyczne małej Veroniki.
Gdy przedwcześnie umiera ojciec Veroniki, utrzymujący cały dom, matka powraca do zawodu kurtyzany, który prowadziła przed założeniem rodziny, a następnie wprowadza w jego meandry 18 –letnią Veronicę.
Veronika akurat powróciła do domu rodzinnego po nieudanym małżeństwie, które zawarła w wieku 16 lat, gdyż jej mąż, Paolo Panizza, lekarz, okazał się bowiem alkoholikiem nie stroniącym od przemocy i hazardzistą. Tam tez przychodzi na świat Archiletto, pierwsze z jej sześciorga dzieci, z których prawdopodobnie wszystkie zmarły przedwcześnie.
Obie kobiety zaczynają więc wspólnie pracować. Dowody na ten fakt można znaleźć w „Catalogo de tutte le principal et più honorate cortigiane di Venetia”, opublikowanym w 1565 roku katalogu wymieniającym wszystkie uczciwe kurtyzany miasta, wraz z ich adresami i cenami.
Jednakże Veronica nie była zwykłą kurtyzaną; była tzw. „cortigiana onesta” – kurtyzaną wykształconą, która obcowała z elitą intelektualną i artystyczną Wenecji. Jej klientelę stanowili znani i wpływowi mężczyźni, w tym dyplomaci, artyści i pisarze.
Dzięki nocy spędzonej z Henrykiem Walezym, przyszłym Henrykiem III, królem Francji, Franco została uznana za najbardziej pożądaną kurtyzanę w mieście. Wracał on do Francji z Polski i postanowił zatrzymać się w Wenecji. Wykorzystano wówczas tę okazję, aby wywrzeć na nim niezapomniane wrażenie, dążąc do ustanowienia korzystnego sojuszu.
W Wenecji zorganizowano więc 11 dni luksusowych, pełnych przepychu przyjęć i bogatych uczt, oferując jako wisienkę na torcie towarzystwo Veroniki, które, według niektórych źródeł, pozostawiło go szczególnie zadowolonego. To wydarzenie przyniosło jej sławę wśród Wenecjan, jej majątek jeszcze bardziej wzrastał, a luksusowe życie kwitło.
Ówczesne czasy rządziły się swoimi prawami i zwyczajami, jakkolwiek dziwnie by nie brzmiały one dla nas, w świecie współczesnym. Natomiast wówczas bycie kurtyzaną przynosiło cały szereg niebagatelnych korzyści. Wenecja rzeczywiście uznawała dwa bardzo różne rodzaje kurtyzan. „Cortigiana di lume” przypominała ogólną prostytutkę. Pracowały w cieniu mostu Rialto, miały niski status społeczny i były wybierane wyłącznie dla cielesnych przyjemności, niezależnie od umiejętności intelektualnych i społecznych. Natomiast „cortigiana onesta” (uczciwa kurtyzana) była kurtyzaną wyższego szczebla, której obowiązkiem było pełnienie roli partnerki do towarzystwa, rozrywki i dyskusji intelektualnych.
Były to kobiety były niezwykle eleganckie i wykształcone. Posiadały dużą wiedzę i talenty artystyczne, w tym muzyczne, wraz z umiejętnością gry na instrumentach lub śpiewem. Największym osiągnięciem tego zawodu była wolność, niezależność i wspomniany stały dostęp do kultury, często niedostępny dla kobiet tamtej epoki.
Veronica Franco była także utalentowaną poetką. Jej najważniejsze dzieła to:
„Terze rime” (1575) – Zbiór wierszy, który zawiera sonety, listy i dialogi poetyckie. Wiele z tych wierszy porusza tematy miłości, polityki oraz statusu kobiet w społeczeństwie.
„Lettere familiari a diversi” (1580) – Zbiór listów, które pokazują jej literacką biegłość i inteligencję. Listy te są skierowane do różnych prominentnych osobistości, co podkreśla jej wpływy i kontakty.
Jej poezja była niezwykle osobista i szczera, często odnosiła się do jej własnych doświadczeń jako kobiety i kurtyzany, a także krytykowała podwójne standardy moralne ówczesnego społeczeństwa.
W tym prosperującym okresie swojego życia, Veronica przeniosła się z domu matki do eleganckiego pałacu w Santa Maria Formosa, gdzie urządziła coś w rodzaju salonu, organizując warsztaty poetyckie, debaty filozoficzne, przedsięwzięcia kulturalne oraz oczywiście bardziej zmysłowe formy rozrywek. Nigdy nie opuściła Wenecji, z wyjątkiem dwóch lat od 1575 roku, kiedy to w mieście wybuchła zaraza i zmusiła ją do ucieczki. Po powrocie musiała zmierzyć się z utratą majątku, który został obrabowany podczas jej nieobecności.
W 1580 roku Veronica Franco została oskarżona o czary, co było częstym sposobem na zdyskredytowanie kobiet w tamtych czasach. Została postawiona przed sądem Inkwizycji, ale dzięki swoim wpływowym znajomym i wysokiemu statusowi społecznemu udało jej się uniknąć skazania. wenecką pozostają niezaprzeczalne.
Po procesie jej życie stało się trudniejsze. Straciła część swojego majątku i zmarła w 1591 roku mając zaledwie 46 lat. Mimo trudności, z jakimi się borykała, jej dorobek literacki i wpływ na kulturę
Przez ostatnie dziesięć lat swojego życia prowadziła więc skromniejszy standard życia. Niemniej jednak nigdy nie przestała walczyć o prawa kobiet, zwłaszcza tych najbardziej bezbronnych. Starała się o utworzenie instytucji dla starych i chorych kurtyzan oraz wsparcia młodych prostytutek pragnących zmienić swoje życie.
W czasach, gdy rządzącą klasą społeczną i polityczną reprezentowali mężczyźni, Veronica Franco stanowiła wczesny, aktywny i żywy głos kobiecej emancypacji. Wypowiadała się w imieniu kobiet, domagając się dla nich równości i szacunku. Jej twórczość literacka, w tym poezja i listy, są nadal studiowane i cenione za swoją szczerość, biegłość literacką oraz niezwykle jak na tamte czasy odważne podejście do tematów miłości, władzy i płci.
Jej postać stała się symbolem równych szans. W swoim życiu rzeczywiście kwestionowała tradycyjną patriarchalną kulturę i broniła, zarówno swoimi śmiałymi działaniami jak i ostrymi słowami, pozycji i awansu kobiet.
Życie Veroniki stało się inspiracją dla filmu „Dangerous Beauty” (1998), w którym zagrała Catherine McCormack. Film opowiada o jej życiu jako kurtyzany i poetki w renesansowej Wenecji.
Jej postać mimo upływu lat wciąż stanowi źródło inspiracji dla wielu artystów, badaczy i pisarzy, próbujących przybliżyć jej postać, jednocześnie oddając złożoność i odwagę tej niezwykłej kobiety. Zaś twórczość, którą pozostawiła, z pewnością można uznać za wczesną formę walki o prawa kobiet w społeczeństwie zdominowanym przez mężczyzn.